TOP 20 đặc sản Việt Nam đạt Kỷ lục châu Á (P.13): Thanh long (Bình Thuận) – "Rồng" vươn mình từ đất cằn

Bình Thuận là tỉnh duyên hải ở cực Nam Trung Bộ, với địa hình chủ yếu là đồi núi thấp, đồng bằng ven biển, hẹp ngang kéo theo hướng đông bắc – tây nam. Khí hậu Bình Thuận khá khắc nghiệt, quanh năm hanh khô lại phải hứng gió mùa Tây Nam rồi gió mùa Đông Bắc thổi từ biển vào. Nhưng chính bởi thổ nhưỡng, sinh trưởng dưới cái nắng khô của vùng biển nhiệt đới, trái Thanh long Bình Thuận mang một hương vị rất riêng, ai đã thử qua một lần sẽ nhớ mãi không quên.

Thanh long là loại cây ăn trái đặc sản phù hợp với điều kiện tự nhiên của Bình Thuận. Từ trước những năm 1990, Thanh long đã được trồng ở Bình Thuận nhưng chưa phổ biến và chủ yếu phục vụ cho mục đích thờ phụng. Sau này, do nhu cầu Thanh long ngày càng tăng, người dân địa phương tập trung trồng thanh long, biến đây trở thành nông sản được người tiêu dùng trong nước yêu thích cũng như là mặt hàng xuất khẩu chủ lực.

Quả thanh long là loại quả mọng, hình bầu dục có nhiều tai lá xanh (do phiến hoa còn lại), đầu quả lõm sâu thành một hốc. Khi còn non vỏ quả màu xanh, khi chín chuyển màu đỏ hồng. Thanh long Bình Thuận có vỏ quả dày, khi chín có độ bóng cao, tai quả dày, cứng, chân tai rộng; thịt quả chắc giòn, có vị ngọt chua; mùi thơm đặc trưng, hạt nhỏ và ít. Thanh long là loại quả tươi, mát và sảng khoái; có tác dụng giải khát, giải nhiệt nhanh; bảo vệ và tăng cường sức khỏe với vitamin (C, B3), muối khoáng và chất xơ… Hàm lượng các chất dinh dưỡng chủ yếu trong 100g thịt quả như sau: Protein 0,89g; Sắt 3,07mg; Vitamin B3 0,095 mg; Magiê 31,61mg; Canxi 17,42mg; Vitamin C 0,34 mg.

Thanh long Bình Thuận thường được nông dân nhân giống vô tính bằng một đoạn dây thanh long gọi là hom. Sau khoảng 3 – 4 tháng cây sẽ bắt đầu leo trụ và ra nụ hoa sau 8 tháng tiếp theo nếu được chăm sóc tốt. 1,5 tháng là thời gian từ khi thanh long ra nụ đến khi quả chín có thể thu hoạch được. Mùa mưa là thời điểm thích hợp nhất để thanh long thụ phấn và đậu quả. Sau khoảng 12 tháng trồng, thanh long sẽ bắt đầu cho ra quả bói và sau khoảng 3 năm trồng và chăm bón, thanh long sẽ cho năng suất cao và ổn định. Ước tính tuổi thọ trung bình của thanh long là từ 10 đến hơn 20 năm. Đặc biệt, để tăng giá trị kinh tế, nông dân thúc cây thanh long ra trái nghịch vụ, nâng sản lượng lên thêm 3-6 lứa bằng cách chong đèn. 

Hiện nay, thanh long được trồng tại Bình Thuận gồm các: ruột trắng vỏ hồng, ruột đỏ vỏ hồng, ruột tím vỏ hồng và ruột trắng vỏ vàng. Ngoài tiêu thụ trái tươi, người dân Bình Thuận còn sấy khô, làm rượu, giấm, mứt, nước ép.. từ thanh long.

Bình Thuận là địa phương có diện tích trồng thanh long lớn nhất nước với hơn 30.000 ha, sản lượng bình quân hàng năm trên 500.000 tấn. Hiện tại có 5 địa phương đủ năng lực cung cấp quả thanh long đạt các tiêu chuẩn kỹ thuật về hàng hóa nông nghiệp xuất khẩu: huyện Hàm Tân, Hàm Thuận Nam, Hàm Thuận Bắc, huyện Bắc Bình và thành phố Phan Thiết. Thanh long Bình Thuận hiện chiếm đến 90% sản lượng Thanh long xuất khẩu. Nhờ những đặc điểm nổi trội: vị thanh mát, màu sắc rực rỡ, dễ bảo quản, tốt cho sức khỏe… nên loại trái cây này ngày càng được thị trường ưa chuộng. 

Thanh long Bình Thuận đã được Cục Bảo vệ thực vật chứng nhận sản xuất sạch theo tiêu chuẩn VietGAP, phía Mỹ cũng công nhận cấp mã số truy xuất nguồn gốc. Ở nước ngoài, Thanh long Bình Thuận được bảo hộ dưới hình thức chỉ dẫn địa lý tại các nước trong khối Liên minh châu Âu (EU) theo Hiệp định Thương mại tự do giữa Việt Nam và EU. Thanh long mang nhãn hiệu “Bình Thuận Dragon Fruit” được 14 nước, vùng lãnh thổ bảo hộ: Anh, Pháp, Đức, Hà Lan, Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Thái Lan, Malaysia, Indonesia, Đài Loan, Hoa Kỳ, Singapore.

Chính bởi những giá trị đó, đầu tháng 3/2023, Tổ chức Kỷ lục Việt Nam (VietKings) tiếp tục hoàn thiện các bộ hồ sơ đề cử gửi đến Tổ chức Kỷ lục Châu Á về việc công nhận giá trị Kỷ lục cho các món ăn/nhóm món ăn, đặc sản nổi tiếng của Việt Nam, trong đó có thanh long Bình Thuận. Đầu tháng 4/2023, Tổ chức Kỷ lục Châu Á chính thức công nhận thanh long Bình Thuận đạt giá trị Kỷ lục châu Á theo Bộ tiêu chí của Tổ chức Kỷ lục châu Á quy định.